Maryja w tytule Matki Bożej Miłosierdzia od początku czczona jest w Zgromadzeniu, które w swej nazwie nosi to wezwanie. Jej kult z biegiem lat uległ pogłębieniu przede wszystkim dzięki objawieniom i nabożeństwu św. Siostry Faustyny, które zapisała w swym „Dzienniczku”, i teologii Matki Miłosierdzia, którą Jan Paweł II zawarł w encyklice „Dives in misericordia”. Echa i dosłowne cytaty z tych dzieł odnaleźć można w najnowszych Konstytucjach z 1985 roku, w modlitewniku Zgromadzenia, w tekstach pieśni i w przeżywaniu nabożeństwa do Matki Bożej u współczesnych pokoleń sióstr. Maryja czczona jest w Zgromadzeniu przede wszystkim jako Niepokalana Matka Syna Bożego – Wcielonego Miłosierdzia, która najpełniej uczestniczyła w Jego zbawczym dziele, dlatego najlepiej zna miłosierdzie Boże, wie, ile ono kosztowało i jak wielkie ono jest. Ona zarazem jest Matką wszystkich ludzi, wobec których świadczy miłosierdzie, prowadząc do Zbawicielowych zdrojów miłosierdzia. Jest najdoskonalszym wzorem życia chrześcijańskiego, wszystkich cnót, i najskuteczniejszą pomocą w wyjednywaniu łask u Boga bogatego w miłosierdzie. Sama najpełniej obdarowana łaską, z pokolenia na pokolenie głosi miłosierdzie Boga i nieustannie wyprasza je dla świata.
Początkowo Maryja czczona była w Zgromadzeniu głównie jako Ta, która jest Matką, Opiekunką, najdoskonalszym wzorem cnót oraz niezawodną pomocą w dążeniu do osobistej świętości sióstr i w owocnym prowadzeniu dzieła apostolskiego, czyli wyjednywaniu nawrócenia dla pokutnic. Duchowość Zgromadzenia cechowała bowiem przede wszystkim żarliwa gorliwość, utrzymująca każdą z jego członkiń w ustawicznej gotowości czynienia i cierpienia wszystkiego dla skuteczniejszego dopomagania do powrotu na drogę cnoty duszom pokutującym, powierzonym im przez Boskiego Mistrza (Konstytucje 1909, s. 6). Ducha tej gorliwości siostry miały czerpać z rozważania wielkich prawd wiary, szczególnie tajemnicy miłosierdzia Bożego, oraz z rozważania cnót i uczuć swej Matki i Opiekunki, Matki Bożej Miłosierdzia, której cierpliwość, słodycz i więcej niż macierzyńską litość dla grzeszników będą usiłowały naśladować (j.w.). Apostolstwo miłosierdzia wobec dziewcząt i kobiet potrzebujących głębokiej odnowy moralnej prowadzone było – jak głosiły Konstytucje – pod opieką Matki Miłosierdzia, naszej nadziei, naszej pomocy, naszego najmilszego i najdoskonalszego wzoru (Konstytucje 1909, s. 46).
Kult Matki Bożej Miłosierdzia wyrażał się w modlitwach, w uroczystym obchodzeniu świąt, a przede wszystkim w naśladowaniu Jej cnót tak potrzebnych w dążeniu do chrześcijańskiej doskonałości i pracy apostolskiej. Reguła zakonna w oznaczonych porach dnia określała modlitwy, które siostry odmawiały. Wśród nich były takie, które powszechnie praktykowano w Kościele, jak: „Pozdrowienie Anielskie”, „Godzinki”, „Różaniec”, „Litania Loretańska”, „Magnificat”, „Pod Twoją obronę”, „Witaj, Gwiazdo morza”, „Koronka do Matki Bożej Nieustającej Pomocy”, „Modlitwa o śmierć szczęśliwą”, „Modlitwa Straży Honorowej do Najświętszej Panny” czy „Nowenna do Niepokalanego Poczęcia” oraz takie, w których specjalnie zwracano się do miłosierdzia Maryi. Do tych ostatnich należały przede wszystkim: „Koronka do Matki Bożej Miłosierdzia”, antyfona „Witaj, Królowo, Matko Miłosierdzia” oraz modlitwa św. Bernarda, zaczynająca się od słów: Pomnij, o najmiłosierniejsza Panno Maryjo… Już w porannej modlitwie ofiarowania dnia siostry zwracały się do Boga za pośrednictwem Najświętszej Maryi Panny, Matki Miłosierdzia i św. Józefa. (zob.: Zbiór modlitw używanych w Zgromadzeniu Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, Kraków 1931).
Święto patronalne Zgromadzenia od początku obchodzono 5 sierpnia, gdyż tego dnia Kościół oddawał cześć Maryi Matce Boga. Data ta wiąże się z dogmatem o Bożym macierzyństwie Maryi (Theotokos) i rocznicą poświęcenia Bazyliki Najświętszej Maryi Panny Większej w Rzymie (Santa Maria Maggiore), najstarszego na Zachodzie kościoła poświęconego Najświętszej Maryi Pannie. Według tradycji w 352 r. Maryja ukazała się papieżowi Liberiuszowi i rzymskiemu patrycjuszowi Janowi, nakazując budowę świątyni w miejscu, które sama wskaże. W nocy z 4 na 5 sierpnia, w okresie upałów, na Wzgórzu Eskwilińskim spadł śnieg i tam zbudowano niewielką świątynię, która być może z czasem uległa zniszczeniu. Papież Sykstus III, pragnąc uczcić zakończenie bardzo burzliwego soboru w Efezie (431), na którym ogłoszono dogmat o Bożym Macierzyństwie Maryi (Theotokos), postanowił gruntownie przebudować tę świątynię. Wspomnienie dogmatu Theotokos obchodzono najpierw w samej bazylice, z czasem jednak kolejni papieże rozszerzali je najpierw na teren Rzymu, a potem już całego Kościoła. Dzisiaj w kalendarzu liturgicznym Kościoła wpisane jest wspomnienie Matki Bożej Śnieżniej, upamiętniające cud związany z powstaniem bazyliki, i ta nazwa funkcjonuje w świadomości wiernych. Zapomniana została więc okoliczność obchodzenia święta Maryi jako Matki Syna Bożego – Źródła wszelkiego miłosierdzia i stąd niezbyt czytelna jest data oddawania w tym dniu szczególnej czci Matce Bożej Miłosierdzia w Jej Zgromadzeniu w Polsce.
Z inicjatywy przełożonej generalnej m. Michaeli Moraczewskiej 5 sierpnia 1937 roku przełożone na zjeździe w Warszawie, a 15 sierpnia siostry we wszystkich klasztorach, dokonały aktu elekcji Matki Bożej Miłosierdzia na niebieską przełożoną generalną Zgromadzenia. W tym dniu Siostra Faustyna zapisała: W czasie tego aktu, który się odbył ku czci Matki Bożej – pod koniec tego [aktu] ujrzałam Najświętszą Pannę, która mi rzekła: „O jak miły mi jest hołd miłości waszej”. I w tej chwili okryła swym płaszczem wszystkie siostry naszego Zgromadzenia. Prawą ręką przytuliła do siebie matkę generalną Michaelę, a lewą ręką mnie, a wszystkie siostry były u Jej stóp osłonięte Jej płaszczem (Dz. 1244). Wtedy Matka Boża przekazała przez Siostrę Faustynę wielką obietnicę: Każdą, która wytrwa w gorliwości aż do śmierci w Zgromadzeniu Moim, minie ogień czyśćcowy, i pragnę, aby każda odznaczyła się tymi cnotami: pokorą i cichością, czystością i miłością Bożą i bliźnich, litością i miłosierdziem (Dz. 1244). W akcie elekcji, który w uzupełnionej formie ponawiany jest 5 sierpnia każdego roku, w święto patronalne Zgromadzenia, siostry na nowo oddają w ręce Matki Miłosierdzia ster Zgromadzenia, zawierzają Jej jego rozwój duchowy i materialny, wszystkie przełożone, świętość życia każdej siostry i osoby powierzone apostolskiej pieczy Zgromadzenia. Obiecują: wierność Jezusowi, odbijanie w swym życiu Jego miłosierdzia wobec wszelkiej ludzkiej nędzy i budzenie ufności w Boże miłosierdzie nad światem. Proszą Maryję, by im dopomogła stawać się żywym znakiem Bożego miłosierdzia działającego w świecie, a swą nadzieję pokładają w Jej macierzyńskim miłosierdziu, w którym pragną znajdować oparcie zawsze, zwłaszcza w chwilach cierpienia, w przeciwnościach życia i w godzinie śmierci. Cześć Ci składamy, Matko Miłosierdzia – mówią na końcu – nasza najświętsza Matko Generalna. Rządź nami, opiekuj się nami i prowadź do Boga. Amen.
Objawienia Siostry Faustyny, Jej niezwykły kontakt z Matką Bożą przekazany w zapiskach, jakie pozostawiła swym „Dzienniczku”, rozwijający się kult Miłosierdzia Bożego w formach, które przez nią przekazał Chrystus, a także na nowo podjęta teologia Matki Bożej w nauczaniu Ojca Świętego Jana Pawła II, w tym teologia Matki Miłosierdzia ukazana w encyklice „Dives in misericordia”, wpłynęły na pogłębienie kultu Matki Bożej Miłosierdzia w Kościele i w Zgromadzeniu, co znalazło odbicie w nowych Konstytucjach z 1985 roku oraz w praktyce nabożeństwa do Matki Bożej Miłosierdzia.
Miłosierdzie Maryi postrzegane jest w ścisłym związku z tajemnicą miłosierdzia Boga. Maryja jest przede wszystkim Tą, która zrodziła Syna Bożego, Wcielone Miłosierdzie – jak wprost napisze Siostra Faustyna (Dz. 1745), i uczestniczy w dziele zbawczym Chrystusa (Konstytucje, art. 3 i 8). Ona jest także Tą, która w sposób szczególny i wyjątkowy doświadczyła miłosierdzia, a równocześnie też w sposób wyjątkowy okupiła swój udział w objawieniu się miłosierdzia Bożego ofiarą serca. Maryja najpełniej zna tajemnicę Bożego miłosierdzia. Wie, ile ono kosztowało i wie, jak wielkie ono jest. W tym znaczeniu nazywamy Ją również Matką Miłosierdzia – Matką Bożą Miłosierdzia – czytamy słowa Jana Pawła II w 11 artykule Konstytucji. Najpełniej Maryja stała się Matką Miłosierdzia pod krzyżem (art. 39), gdzie przez posłuszeństwo Jej Syna aż do śmierci dokonało się zbawienie świata. W tym miłosiernym planie Boga Ojca Maryja uczestniczyła w sposób czynny przez całe życie, od momentu Wcielenia aż po ofiarę z jedynego Syna, jaką składała na Golgocie. Maryja jest w końcu Matką dusz poświęconych Bogu (art. 51), najdoskonalszym wzorem świętości najskuteczniejszą pomocą w wypraszaniu łask Bożego miłosierdzia. Konstytucje w wielu miejscach mówią o Maryi jako wzorze: uległości Duchowi Świętemu, posłuszeństwa woli Ojca, czystości, ubóstwa, ufności, skromności… słowem – miłosierdzia i świętości (por. art.: 13, 17, 19, 24, 39, 51, 247). Osobista świętość sióstr – jak mówi 321 art. Konstytucji – jest w Zgromadzeniu realizowana na wzór Maryi Matki Miłosierdzia i pod Jej opieką. Maryja nie tylko jest wzorem, ale także pomocą. W Niej siostry mają szukać opieki, oparcia i umocnienia w każdej sytuacji, a zwłaszcza w chwilach trudu i cierpienia, by tak jak Ona i wraz z Nią oddać się do dyspozycji umiłowanemu nade wszystko Bogu, szukając Jego woli i Jego chwały (art.13). Przez Maryję, Matkę Miłosierdzia siostry z żywą wiarą włączają się w życie Chrystusa i Jego posłannictwo zbawienia świata (art. 3).
Kult Matki Bożej Miłosierdzia wyraża się więc najpierw w naśladowaniu Maryi Matki Miłosierdzia, w kształtowaniu w swym życiu Jej cnót oraz postawy pełnej zaufania wobec Boga, wierności w pełnieniu Jego woli i ofiarnej miłości do ludzi. W Liturgii nabożeństwo do Matki Bożej Miłosierdzia zaznacza się w osobnej Mszy św. wotywnej zatwierdzonej dla Zgromadzenia przez kard. Stefana Wyszyńskiego 3 sierpnia 1974 roku oraz w osobnej uroczystości, która jest obchodzona 5 sierpnia, a poprzedzana nowenną modlitw. Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów dokumentem z 17 lutego 2003 roku zatwierdziła kalendarz własny Zgromadzenia, w którym zezwoliła, aby ten dzień (5 sierpnia) obchodzić jako święto patronalne ku czci Matki Bożej Miłosierdzia. Uroczyście obchodzone są też inne święta maryjne zapisane w kalendarzu liturgicznym Kościoła, a w każdą sobotę dodatkowo – jeśli na to pozwalają przepisy liturgiczne – odmawiana jest Liturgia Godzin o Matce Bożej (Konstytucje, art. 264).
Właściwie każdy dzień zawiera wiele odniesień i modlitw do Matki Bożej Miłosierdzia. Już w porannym ofiarowaniu dnia siostry zwracają się do Boga, Ojca miłosierdzia, za pośrednictwem Najświętszej Maryi Panny, którą nam dałeś za patronkę jako Matkę Miłosierdzia, i proszą, by modliła się za nimi. W porannych modlitwach codziennie po brewiarzu odmawiana jest modlitwa do Matki Bożej Miłosierdzia (O Maryjo, Matko Miłosierdzia, a w soboty i święta maryjne: Niepokalana Matko Miłosierdzia) i wezwanie: Matko Miłosierdzia – módl się za nami. O godzinie 9:00 siostry wraz z Maryją Matką Miłosierdzia wzywają Ducha Świętego i proszą o łaski dla rozwoju życia duchowego Zgromadzenia, dzieł apostolskich i o nowe powołania. Po brewiarzu południowym odmawiana jest modlitwa za konających, w której siostry błagają o ich zbawienie, odwołując się do bolesnego konania Jezusa na krzyżu i cierpienia Maryi, Matki Miłosierdzia. W chwili konania Jezusa (o 15:00 – Godzina Miłosierdzia) siostry w duchu stają u stóp krzyża, by wraz z Maryją błagać o miłosierdzie dla siebie i całego świata.
Od wielu lat codziennie odmawiana jest też „Koronka do Matki Bożej Miłosierdzia”, rozpoczynająca się od antyfony „Witaj, Królowo, Matko Miłosierdzia”. W wezwaniach Koronki modlący się proszą o obronę przed nieprzyjaciółmi duszy, towarzystwo Maryi w chwili śmierci i o to, by uprosiła wszelkie miłosierdzie u swego Syna. W modlitwie końcowej wyrażają ufność w Jej macierzyńskie miłosierdzie (Otwierasz przez nami szeroko swe ramiona i wyciągasz ręce pełne wszelkich łask i darów, Twoje serce pragnie nas obdarzyć wszystkim, czego potrzebujemy…), które ma moc uprosić to wszystko, co jest potrzebne, zachować dusze w czystości i niewinności, pielęgnować w nich dziecięcą miłość i odbić obraz Jezusa, który zaprowadzi człowieka do celu jego życia – do światłości wiecznej.
Każdy dzień kończy się w Zgromadzeniu Apelem Maryjnym, w czasie którego siostry modlą się za papieża i Ojczyznę odmawiając „Pod Twoją obronę” i 3 „Zdrowaś Maryjo” na podziękowanie Matce Miłosierdzia za łaskę powołania i z prośbą o wytrwanie w niej w gorliwości aż do śmierci. W modlitewniku Zgromadzenia są też inne modlitwy do Matki Miłosierdzia, np. Pomnij o najmiłosierniejsza Panno Maryjo – św. Bernarda. W Litanii Loretańskiej za zgodą władz Kościelnych wpisane zostało wezwanie: Matko Miłosierdzia, módl się za nami.
Zobacz także: Nabożeństwo do Matki Bożej w życiu św. Siostry Faustyny
Opracowanie: s. M. Elżbieta Siepak ISMM
