Pokora uważana jest za fundament życia duchowego. Mówi o tym cała Tradycja Kościoła. Pokora bowiem usuwa pychę, która według Pisma Świętego jest początkiem wszystkich grzechów. W przeciwieństwie do pychy, która oddala nas od Boga i pogrąża w nędzy grzechu, pokora zbliża do Boga i tym samym umożliwia świętość. Bóg, którego prorok Izajasz nazywa trzykroć świętym (Iz 6, 3), a Kościół w liturgii, w hymnie „Chwała” śpiewa: …tylko Tyś jest święty, w swojej dobroci pozwala ludziom uczestniczyć w niepojętej świętości Bożej. Wiele daje do myślenia spostrzeżenie św. Faustyny, że mało jest świętych, bo mało jest dusz pokornych (Dz. 1306). Siostra Faustyna bardzo pragnęła zostać świętą, nie w znaczeniu zwykłego, dobrego człowieka, ale siostry zakonnej o cnotach wyjątkowych, godnych podziwu i chwały (por. Dz. 150). Musiała więc wejść na drogę pokory, bo – jak naucza św. Bernard z Clairvaux – dobra jest droga pokory, na której szuka się prawdy, zdobywa miłość i ma udział w owocach mądrości. Na tej drodze od samego początku była bezkompromisowa, radykalna, heroiczna. Autor „Złotej książeczki o praktyce pokory”, która w 1902 roku liczyła już do stu czterdziestu wydań w różnych językach, naucza, że nie można dosyć mocno przekonać się o tym, jak wielkiej wagi rzeczą jest dla każdego chrześcijanina (…) starać się o nabycie pokory i odpędzać od siebie wszelką zarozumiałość, wszelką próżność i wszelką pychę. Nie ma wysiłku, nie ma takiej pracy, której byśmy podjąć się powinni, aby tak święty zamiar doprowadzić do skutku; że zaś do tego przyjść nie możemy bez łaski Bożej, trzeba o nią prosić usilnie i jak najczęściej. Nie wiemy, czy w okresie formacji podstawowej Siostra Faustyna zetknęła się ze „Złotą książeczką”, ale wiemy z jej „Dzienniczka”, że modliła się, że podejmowała się każdego wysiłku i każdej pracy dla nabycia pokory. Już w pierwszym zeszycie napisała: Jezu mój, Tyś siłą moją – wspieraj mnie, abym zawsze wiernie spełniła wszystko, co żądasz ode mnie. Ja sama z siebie nic nie mogę, ale jeżeli Ty mnie wspierasz, niczym są wszystkie trudności. (…) życie moje jest ustawiczną walką i to coraz zaciętszą. Każdego poranku w czasie rozmyślania gotuję się do walki na cały dzień, a Komunia św. jest mi zapewnieniem, że zwyciężę, i tak bywa (Dz. 91).

 Nauczyciel pokory

Nauczycielem i wzorem pokory jest Jezus Chrystus. To On, w momencie uzewnętrznienia najgłębszych uczuć wobec Boga Ojca, z całą słodyczą i z Boskim autorytetem poleca: Uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokornego serca (Mt 11, 22-30). Ma prawo tak powiedzieć. Jest Nauczycielem dobrym (Mk 10, 17), Jego pokora jest najpiękniejszym wzorem, jest wielką tajemnicą Boga, tajemnicą Słowa, które stało się ciałem i zamieszkało wśród nas (J 1, 14)! Jak tajemnica człowieka wyjaśnia się naprawdę dopiero w tajemnicy Słowa Wcielonego (Gaudium et spes, 22), tak tajemnica pokory wyjaśnia się w uniżeniu Słowa Wcielonego. Zrozumienie tej tajemnicy wyraził św. Paweł Apostoł w wyjątkowym hymnie, podając wspaniały opis Chrystusa Jezusa, równego Bogu, który ogołocił samego siebie, stał się człowiekiem, przyjął postać sługi, uniżył samego siebie (Flp 2, 5-11). To uniżenie siebie aż do śmierci na krzyżu, to akt najgłębszej pokory. Jezus Chrystus, Syn Boży zaliczony został do złoczyńców (Łk 22, 37, por. Mt 27, 38-44)! W jednej ze swoich homilii św. Grzegorz z Nyssy mówi: Cóż może być pokorniejszego dla króla wszystkich rzeczy od dobrowolnego zjednoczenia z naszą nędzną naturą? Król królów i Pan panujących z własnej woli przyjmuje postać sługi. Sędzia wszechświata jest poddany tym, którzy dzierżą władzę. Pan całego stworzenia wchodzi do groty. Ten, który trzyma w dłoni świat, nie znajduje miejsca w gospodzie (…). Czysty i bez skazy nie wzgardził brudem ludzkiej natury i przeżywszy każdą możliwą nędzę, doszedł aż do doświadczenia śmierci. A źródłem tego wszystkiego jest miłość miłosierna, Boża miłość, miłość, która jest łaską, ofiarnością, pragnieniem bliskości, i która nie waha się poświęcić i złożyć w darze samej siebie dla dobra umiłowanych stworzeń (papież Franciszek, Orędzie na Wielki Post 2014 r.). Czy wobec tego faktu umysł ludzki o własnych siłach jest w stanie sobie wyobrazić, jest w stanie pojąć, czym jest pokora Boga? Co najwyżej może tylko rozważać, kontemplować, podziwiać, dziękować. I może próbować nieudolnie naśladować, prosząc o łaskę.

W całym ziemskim życiu Jezus Chrystus wyróżniał się postawą pokory. Ona kierowała całym Jego postępowaniem. Tego też pragnął od Sekretarki Bożego miłosierdzia: Jezus dał mi poznać głębię swojej cichości i pokory, i dał mi zrozumieć, że wyraźnie tego ode mnie żąda. (…) Zrozumiałam, że nie wystarcza, bym się starała tylko o cnoty zwykłe, ale o cnoty heroiczne (Dz. 758). Na zakończenie trzydniowych rekolekcji, podczas których sam podawał jej tematy do rozważania, usłyszała polecenie: Trzy cnoty niech cię zdobią szczególnie: pokora, czystość intencji i miłość (Dz. 1779). Nauczyciel sięgał do głębi swojej mądrości, pouczał, oświecał, a ona przyznawała: Jezus daje mi naukę głębokiej pokory (Dz. 1559). Podczas odprawiania godziny świętej, widząc małe Dziecię Jezus pełne majestatu, zwróciła się do Niego: Jezu, Ty jesteś takim malutkim, a ja wiem, że Ty jesteś mój Stwórca i Pan. Na co Jezus odpowiedział: Jestem, a dlatego obcuję z tobą jako dziecię, aby cię nauczyć pokory i prostoty (Dz. 184). Innym razem, będąc również w postaci Dziecięcia, podkreślił, że prawdziwa wielkość jest w miłowaniu Boga i pokorze (Dz. 424). Jeszcze większego znaczenia nabrały te same słowa wypowiedziane przez to samo Dziecię po wizji duszy, która rozłączała się z ciałem w strasznych mękach, a która w ziemskim życiu była pełna zaszczytów i oklasków światowych (Dz. 425-427).

Postawa uczennicy

Siostra Faustyna z wiarą i zaufaniem przyjmowała lekcje udzielane jej przez Boskiego Mistrza i Nauczyciela. One pomagały jej wniknąć do wnętrza tajemnicy pokory, tajemnicy uniżenia Syna Bożego i poszerzania nieustannie przestrzeni swojej wiedzy. A przede wszystkim pomagały w poznawaniu i korzystaniu z najbardziej skutecznych środków do kształtowania swojego życia na wzór Jezusa cichego i pokornego. Pięknie o tym napisała 5 sierpnia 1933 roku: Jezus mi powiedział, że najwięcej mu się przypodobam przez rozważanie Jego bolesnej męki i przez to rozważanie wiele światła spływa na duszę moją. Kto chce się nauczyć prawdziwej pokory, niech rozważa mękę Jezusa. Kiedy rozważam mękę Jezusa, to mi przychodzi jasne pojęcie wielu rzeczy, których przedtem zrozumieć nie mogłam (Dz. 1513). Ta lekcja skłania uczennicę Mistrza Ukrzyżowanego do niesamowitego wyznania: Ja chcę być podobna do Ciebie, Jezu, do Ciebie ukrzyżowanego, umęczonego, upokorzonego. Jezu, odbij na duszy i sercu moim swoją pokorę. Kocham Cię, Jezu, do szaleństwa. Ciebie wyniszczonego, takiego, jak Cię wskazuje prorok [Iz 53, 2-9], jakby nie mógł w Tobie dostrzec postaci ludzkiej dla wielkich boleści. W takim stanie kocham Cię, Jezu, do szaleństwa. Boże wiekuisty i niezmierzony, co uczyniła z Ciebie miłość…? (Dz. 266-267).

Jak inaczej wyglądałby dziś Kościół, gdyby te słowa znalazły miejsce w sercach wielu powołanych! Wokół nas tyle jest dziś słabości, grzechu, zła, zgorszeń. Tymczasem jak piękne byłoby życie kapłańskie, zakonne, parafialne, gdyby z zaufaniem przyjęto słowa Jezusa do duszy ogarniętej rozpaczą, beznadziejnością, zwątpieniem: Nie zagłębiaj się w nędzy swojej, jesteś za słaba, abyś mówiła; lepiej patrz w moje serce pełne dobroci i przejmij się moimi uczuciami, i staraj się o cichość i pokorę. (Dz.1486). A może i wiosna Kościoła zależy od rozważenia jednej z lekcji Nauczyciela: Oblubienico moja, zawsze mi się podobasz przez pokorę. Największa nędza nie powstrzymuje mnie od połączenia się z duszą, ale gdzie pycha, tam mnie nie ma (Dz. 1563).

ks. Karol Dąbrowski

—————————

Tekst publikowany w cyklu: Szkoła św. Siostry Faustyny w najnowszym numerze „Orędzia Miłosierdzia” 2024, nr 129.