Święta Siostra Faustyna żyła i zmarła w Zgromadzeniu, które zajmowało się wychowaniem dziewcząt i kobiet „moralnie upadłych” (charyzmat założenia). Jako członkini tego Zgromadzenia pełniła jego charyzmat, a jednocześnie otrzymała od Boga większy dar – charyzmat głoszenia światu miłosierdzia Bożego, uobecniania w świecie ewangelicznej wartości, jaką jest miłosierna miłość Boga do każdego człowieka. W Starym Zakonie wysyłałem proroków do ludu swego z gromami – powiedział do niej Jezus – Dziś wysyłam ciebie do całej ludzkości z Moim miłosierdziem (Dz. 1588). Wiele razy wzywał ją do głoszenia światu tej biblijnej prawdy: Pisz, mów duszom o tym wielkim miłosierdziu Moim, bo blisko jest dzień straszliwy, dzień Mojej sprawiedliwości (Dz. 965); mów światu o Moim miłosierdziu, niech pozna cała ludzkość niezgłębione miłosierdzie Moje (Dz. 848). Mów światu o Moim miłosierdziu, o Mojej miłości. Palą Mnie płomienie miłosierdzia, pragnę je wylewać na dusze ludzkie (Dz. 1074).
W centrum charyzmatu św. Siostry Faustyny leży wartość ewangeliczna (nie konkretne zadanie), jaką jest tajemnica miłosierdzia Bożego. Życie tym charyzmatem wymaga więc nieustannego poznawania tej prawdy wiary i jej kontemplacji w codzienności oraz odpowiadania na nią postawą zaufania wobec Boga (czyli pełnienia Jego świętej woli, która jest dla nas samym miłosierdziem) i czynnej miłości bliźniego. Świadectwo życia w tym duchu jest podstawowym sposobem głoszenia światu miłosierdzia Bożego. Zadanie to wypełniane jest także poprzez różne dzieła miłosierdzia, słowa i modlitwę, zwłaszcza przez praktykę nabożeństwa do Miłosierdzia Bożego w formach, które Jezus przekazał Siostrze Faustynie.
Charyzmat św. Siostry Faustyny wnosi do historii Kościoła nową szkołę duchowości i Apostolski Ruch Bożego Miłosierdzia, który na różne sposoby realizuje zadanie uobecniania w świecie tajemnicy miłosierdzia Bożego. Aktualność i znaczenie tego charyzmatu dostrzegł Ojciec Święty Jan Paweł II, czemu dawał wyraz przy różnych okazjach. Choć Kościół – jak zauważył – od początku swego istnienia głosi tajemnicę miłosierdzia Bożego, to jednak dzisiaj wydaje się, że jest szczególnie wezwany, by głosić światu to orędzie. Nie może zaniechać tej misji, skoro wzywa go do tego sam Bóg przez świadectwo św. Siostry Faustyny.
1. Charyzmat
Misja apostolska i duchowość wypływa z daru Boga, który określany jest słowem: charyzmat. Po Soborze Watykańskim II, który zwrócił większą uwagę na charyzmatyczny wymiar życia Kościoła, rozwinęła się teologia charyzmatu, dzięki której coraz lepiej poznajemy, czym jest ten dar Ducha Świętego i jaką rolę odgrywa w życiu wierzących i wspólnot. Wiadomo już, że jest to dar, który nie tylko uzdalnia do służby, do konkretnej posługi apostolskiej, ale także w sposób zasadniczy rzutuje na całe życie wewnętrzne człowieka czy określonej wspólnoty, na relacje z Bogiem i z ludźmi, na modlitwę i ascezę.
Jest to dar fundamentalny dla każdego instytutu, będący u podstaw jedności jego członków, stanowiący o jego tożsamości w życiu duchowym i misji. Posoborowe dokumenty Stolicy Apostolskiej dotyczące życia konsekrowanego podają elementy, przy pomocy których można określić i szczegółowo opisać charyzmat instytutu. Tymi elementami są: cel, dla którego powstał i który realizuje dany instytut, charakter, który precyzuje cel (np. ściślej określa grupę osób, wobec których prowadzona jest działalność instytutu), duchowość, natura (chodzi o rozróżnienie zgromadzeń kontemplacyjnych i czynnych) oraz zdrowe tradycje. Przy pomocy tych kryteriów, na podstawie zwłaszcza konstytucji, ale też i innych dokumentów, można precyzyjnie opisać charyzmat każdego instytutu i określić jego dynamikę rozwoju. Rozwój charyzmatu dokonuje się w granicach, które wyznaczają takie elementy jak: charakter i związana z nim duchowość, natomiast nie może się dokonywać w zakresie natury instytutu i jego celu.
Teologia wyróżnia dwa zasadnicze rodzaje charyzmatów w instytutach życia konsekrowanego. Są nimi: charyzmat założenia i charyzmat założyciela. Charyzmat założenia dotyczy tych instytutów, które powstały dla realizacji określonego zadania w Kościele np. leczenia trędowatych, wychowania dzieci lub młodzieży, prowadzenia ochronek, opieki nad służącymi, ratowania upadłych kobiet, przysposobienia dziewcząt do życia małżeńskiego i rodzinnego, pielęgnacji chorych itd. Natomiast instytuty, które posiadają charyzmat założyciela mają urzeczywistniać w Kościele określoną, trwałą wartość ewangeliczną, np. ubóstwo (franciszkanie). Oczywiście, każdy charyzmat urzeczywistnia jakąś wartość ewangeliczną, ale w charyzmacie założyciela sama wartość ewangeliczna staje się celem instytutu (nie określone zadanie, które ją jakoś wyraża).
Charyzmat jest więc darem, który decyduje o powstaniu i tożsamości oraz rozwoju każdego instytutu. Osoby, które go otrzymują są założycielami, bez względu na to, w którym momencie historii instytutu się pojawiają.
2. Charyzmat świętej Siostry Faustyny
U początku swego istnienia Zgromadzenie, do którego należała Siostra Faustyna, otrzymało od Boga „charyzmat założenia”, czyli powstało do wykonywania w Kościele ściśle określonego zadania, mianowicie: pracy wychowawczej nad poprawą życia dziewcząt i kobiet moralnie upadłych (prostytutek).
Siostra Faustyna jako członkini tego Zgromadzenia żyła jego charyzmatem. Wiemy, jak bardzo troszczyła się o osoby przebywające pod bezpośrednią opieką Zgromadzenia w Domach Miłosierdzia, ile za nie się modliła, ile składała ofiar, ile było w jej życiu codziennej troski o wychowanki, z którymi pracowała w kuchni czy w ogrodzie. Cieszyła się łaską powołania do tego Zgromadzenia. W liście do s. Ludwiny pisała: Siostro, co za radość czuję w duszy, że Pan Jezus mię powołał do naszego Zgromadzenia, które ściśle łączy się z dziełem i posłannictwem, jakie miał Jezus, to jest ratowania dusz. I jeśli będziemy wierne temu posłannictwu, to na pewno niejedna dusza będzie nam zawdzięczać niebo, ale my musimy o tym pamiętać, że nasze posłannictwo wzniosłe, podobne do posłannictwa Jezusa. Musimy mieć w całej pełni ducha i cechy Jezusowe, to jest zupełne wyniszczenie siebie z miłości ku Bogu na korzyść dusz nieśmiertelnych, a szczególnie [musimy troszczyć się o] te dusze, które nam Jezus powierzył (L. 253).
Żyjąc w tym Zgromadzeniu i pełniąc jego charyzmat jako najwierniejsza jego córka – tak o niej powiedział Jezus – otrzymała od Boga większy dar, który teologia określa mianem „charyzmatu założyciela”. Do przyjęcia tego daru przygotowywał ją sam Jezus poprzez liczne objawienia i duchową formację, stopniowo odsłaniając zamiary, jakie ma wobec niej. Boży plan obejmował nie tylko jej osobiste uświęcenie, ale także misję, która ma być kontynuowana po jej śmierci właśnie poprzez dar charyzmatu założyciela.
Ten dar można dokładnie opisać na podstawie „Dzienniczka”, który prowadziła na polecenie Jezusa. Z jego treści jasno wynika, że celem tego charyzmatu jest uobecnianie w świecie miłosiernej miłości Boga do człowieka, głoszenie z nową mocą tajemnicy miłosierdzia Bożego objawionej najpełniej w życiu, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa. Jezus ciągle wzywał Siostrę Faustynę do tego, by głosiła światu Jego miłosierdzie. Wniknij w tajemnice Moje – mówił – i poznasz przepaść miłosierdzia Mojego ku stworzeniom i niezgłębioną dobroć Moją, i tę dasz poznać światu (Dz. 438). Pisz, mów duszom o tym wielkim miłosierdziu Moim, bo blisko jest dzień straszliwy, dzień Mojej sprawiedliwości (Dz. 965). Apostołko Mojego miłosierdzia głoś światu całemu o tym niezgłębionym miłosierdziu Moim, nie zniechęcaj się trudnościami, jakie napotykasz w głoszeniu Mojego miłosierdzia (Dz. 1142); nie ustawaj w głoszeniu miłosierdzia Mojego (Dz. 1521; por. 699, 848, 1666 i inne). Z biegiem lat Siostra Faustyna coraz mocniej utożsamiała się z powierzonym jej zadaniem. Wiem dobrze, o Jezu mój – pisała – że mam mówić duszom o Twojej dobroci, o niepojętym miłosierdziu Twoim (Dz. 598). O Miłości wiekuista, pragnę, aby Cię poznały wszystkie dusze, któreś stworzył. Pragnęłabym się stać kapłanem, mówiłabym nieustannie o miłosierdziu Twoim duszom grzesznym, pogrążonym w rozpaczy. Pragnęłabym być misjonarzem i nieść światło wiary w dzikie kraje, by duszom dać poznać Ciebie (Dz. 302).
Wiedziała też, że to zadanie głoszenia światu miłosierdzia Bożego nie jest tylko jej osobistym posłannictwem, ale czynić to będzie także zgromadzenie, którego założenia domagał się od niej Pan. Bóg żąda – wyznała swemu spowiednikowi ks. Michałowi Sopoćce – aby było zgromadzenie takie, aby głosiło miłosierdzie Boga światu i wypraszało je dla świata (Dz. 436). Choć czuła się do tego niezdolna i jak biblijni prorocy wymawiała się od tego zadania, to jednak wiernie podejmowała trud jego rozeznawania i realizacji.
Przykładając wyżej wspomniane kryteria, przy opisie charyzmatu św. Siostry Faustyny trzeba też wskazać na jego charakter, który precyzuje cel charyzmatu (określa grupę osób, do której jest skierowany, czy sposoby jego realizacji). Wydaje się, że najlepiej oddają go słowa Jezusa: Podaję ci trzy sposoby czynienia miłosierdzia bliźnim: pierwszy – czyn, drugi – słowo, trzeci – modlitwa; w tych trzech stopniach zawiera się pełnia miłosierdzia i jest niezbitym dowodem miłości ku Mnie. W ten sposób dusza wysławia i oddaje cześć miłosierdziu Mojemu (Dz. 742). Te trzy sposoby czynienia miłosierdzia określają zarazem sposoby realizacji charyzmatu Siostry Faustyny, sposoby uobecniania, głoszenia światu tajemnicy miłosierdzia Bożego. O tych formach charyzmatu mówił Ojciec Święty Jan Paweł II w czasie pierwszej pielgrzymki do Sanktuarium w Łagiewnikach: Drogie Siostry! Spoczywa na was niezwykłe powołanie. Wybierając spośród was błogosławioną Faustynę, Chrystus (…) wezwał do szczególnego apostolstwa Jego miłosierdzia. Proszę was, podejmujcie to dzieło. Dzisiejszy człowiek potrzebuje waszego głoszenia miłosierdzia; potrzebuje waszych dzieł miłosierdzia i potrzebuje waszej modlitwy o miłosierdzie. Nie zaniedbujcie żadnego z tych wymiarów apostolstwa.
Natomiast duchowość charyzmatu św. Siostry Faustyny można określić jednym słowem: miłosierdzie (Boskie i ludzkie). Tajemnica miłosierdzia Bożego była w absolutnym centrum jej życia duchowego, decydowała o obrazie Boga jako Ojca bogatego w miłosierdzie, i postawie zaufania wobec Niego, o modlitwie i ascezie oraz o jakości w relacjach międzyludzkich. Pragnę się cała przemienić w miłosierdzie Twoje i być żywym odbiciem Ciebie, o Panie – modliła się – niech ten największy przymiot Boga, to jest niezgłębione miłosierdzie Jego, przejdzie przez serce i duszę moją do bliźnich (Dz. 163).
Spróbujmy jeszcze krótko prześledzić kryteria, które podają teologowie, pisząc o charyzmacie założyciela. Pierwszym z tych kryteriów jest oryginalna synteza Ewangelii, której punktem zwornym jest jakaś jedna, trwała wartość ewangeliczna. To odczytanie całej Ewangelii u Siostry Faustyny dokonało się pod kątem tajemnicy miłosierdzia Bożego i przerodziło się w regułę życia, obejmującą wszystkie wymiary jej bytowania, skoncentrowaną na naśladowaniu Chrystusa ukazującego światu miłosierną miłość Ojca wobec wszystkich ludzi, a szczególnie pogrążonych w grzechach. Święta Siostra Faustyna obdarzona darem Ducha Świętego ofiaruje więc Zgromadzeniu, Kościołowi i światu nową interpretację orędzia Chrystusowego przekazanego w Ewangelii, współbrzmiącą z naszymi czasami: jest to syntetyczna interpretacja Ewangelii przeprowadzona z punktu widzenia tajemnicy miłosierdzia Bożego. Ta synteza jest tak czytelna, że Jan Paweł II nie wahał się nazwać jej „Dzienniczka” Ewangelią miłosierdzia, a Ojciec Święty Benedykt XVI napisał: Wielkim pragnieniem tej świętej kobiety było umieszczenie miłosierdzia Bożego w centrum wiary i życia chrześcijańskiego. Dzięki sile swojego duchowego życia ukazała w pełnym świetle – i to właśnie w naszych czasach, które poznały okrucieństwo oficjalnych ideologii – nowość przesłania chrześcijańskiego.
Charyzmat założyciela wyznacza instytutowi fundamentalne linie duchowe, proprium życia i misji wspólnoty – to drugie kryterium charyzmatu założyciela. Siostra Faustyna wyznacza proprium życia i misji wspólnoty, czyli fundamentalne linie duchowe i misję apostolską w Kościele, u podstaw których leży wartość ewangeliczna (nie konkretne zadanie), jaką jest tajemnica miłosierdzia Bożego. Życie jej i podążających jej śladami wspólnot koncentruje się na poznawaniu i kontemplacji tajemnicy miłosierdzia Bożego w codzienności oraz odpowiadaniu na nią postawą ufności wobec Boga i miłosierdzia względem bliźnich. Zaś misja apostolska – to głoszenie światu z nową mocą tajemnicy miłosierdzia Bożego poprzez świadectwo życia, czyn, słowo i modlitwę.
Trzecie kryterium charyzmatu założyciela dotyczy kolektywnego naśladowania Chrystusa. To kryterium pozwala odróżnić osobiste charyzmaty założyciela od charyzmatu, który przekazuje instytutowi. I tu Siostra Faustyna jest czytelnym wzorem, gdyż podążają za nią zgromadzenia i inne wspólnoty w Kościele, które przyjmują jej drogę do zjednoczenia z Bogiem i angażują się w jej charyzmatyczną misję uobecniania w świecie tajemnicy miłosierdzia Bożego. Wzbudza ich Duch Święty, udzielając potrzebnych do tego łask, przede wszystkim takiego samego charyzmatu, który oni rozpoznają w sobie poprzez konfrontację z wzorem życia i misji Apostołki Bożego Miłosierdzia. Takim samym charyzmatem żyją nie tylko siostry z jej Zgromadzenia, ale także inne wspólnoty w Kościele.
Kolejnym kryterium, przy pomocy którego rozpoznaje się charyzmat założyciela, jest powołanie do założenia zgromadzenia. Tym, co wyróżnia założyciela spośród innych członków wspólnoty jest świadomość roli, jaką ma do wypełnienia z woli Bożej. Natomiast nie jest założycielem ten, (…) kto nie miał intencji zakładania wspólnoty. Każdy czytelnik „Dzienniczka” wie, ile czasu i sił poświęciła Siostra Faustyna na wypełnienie tej woli Bożej, którą było założenie takiego zgromadzenia, które miałoby głosić i wypraszać miłosierdzie Boże dla świata. Jezus wyraźnie jej to polecił, określając nie tylko cel, ale także ducha tego zgromadzenia i przekazując środki do realizacji postawionych zadań. Była głęboko przekonana o tym, że te zadania (głoszenie i wypraszanie miłosierdzia Bożego) są czymś nowym, przekraczającym dotychczasową misję apostolską Zgromadzenia, w którym żyła. Nie wiedziała, że te nowe zadania może także przyjąć jej macierzyste Zgromadzenie, choć proszony o pomoc w rozeznaniu tej sprawy św. Ignacy wyraźnie jej powiedział: reguła ta [reguła nowego zgromadzenia] da się zastosować i w tym Zgromadzeniu (Dz. 448). Owo „nowe zgromadzenie” – to nie tylko jedno zgromadzenie zakonne, ale wielki ruch w Kościele, zrodzony z jej charyzmatu i doświadczenia mistycznego.
Wyżej omówione kryteria pozwalają stwierdzić, że Siostra Faustyna otrzymała charyzmat założyciela, a więc dar większy niż charyzmat założenia, który otrzymało jej macierzyste Zgromadzenie u początków swego istnienia. Między charyzmatem założenia (ratowaniem dziewcząt i kobiet upadłych) a charyzmatem założyciela, który otrzymała Siostra Faustyna (głoszenia tajemnicy miłosierdzia Bożego poprzez świadectwo życia, czyn, słowo i modlitwę), nie ma żadnej sprzeczności ani wykluczenia, lecz właściwa planom Bożym pełna harmonia. Pierwotne dzieło Zgromadzenia staje się podstawowym sposobem głoszenia, uobecniania w świecie tajemnicy miłosierdzia Bożego poprzez czyn.
Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, odkrywając wielkość Bożego daru złożonego w charyzmacie Siostry Faustyny, uznało ją za swą duchową współzałożycielkę 25 sierpnia 1995 roku. Stolica Apostolska, zatwierdzając kalendarz liturgiczny w Zgromadzeniu Matki Bożej Miłosierdzia i brewiarz o św. Faustynie, dziewicy, przyznała Zgromadzeniu prawo obchodzenia 5 października uroczystości św. Siostry Faustyny, co przysługuje tylko kanonizowanym świętym i zarazem założycielom.
3. Znaczenie charyzmatu św. Siostry Faustyny
Osoba obdarzona charyzmatem założyciela, głęboko zjednoczona z Chrystusem, zawsze proponuje „nowoczesną” interpretację orędzia Chrystusowego, współbrzmiącą z czasami, w których założyciel żyje. Charyzmat św. Siostry Faustyny jest rzeczywiście wielkim darem Boga dla naszych czasów, został on dany Kościołowi jako remedium na panoszące się w świecie zło. Nie znajdzie ludzkość uspokojenia – powiedział Jezus do Siostry Faustyny – dopokąd nie zwróci się z ufnością do miłosierdzia Mojego (Dz. 300). Znaczenie jej charyzmatu ukazuje nowa szkoła duchowości, którą wnosi do historii Kościoła, i Apostolski Ruch Bożego Miłosierdzia, który na różne sposoby realizuje zadanie uobecniania w świecie tajemnicy miłosierdzia Bożego.
Wpływ charyzmatycznej misji Apostołki Bożego Miłosierdzia na życie Kościoła w naszych czasach jest dostrzegalny przysłowiowym „gołym okiem”. Dzisiaj bowiem najbardziej znanym wizerunkiem Chrystusa jest właśnie obraz namalowany według jej wizji; do kalendarza liturgicznego Kościoła powszechnego zostało już wpisane Święto Miłosierdzia w pierwszą niedzielę po Wielkanocy; najbardziej znaną modlitwą do Miłosierdzia Bożego na świecie jest Koronka do Miłosierdzia Bożego odmawiana nawet w narzeczach afrykańskich i coraz większą popularność zdobywa sobie modlitwa w chwili konania Jezusa na krzyżu zwana Godziną Miłosierdzia. Jej życie i misja zainspirowały na uczelniach i wydziałach teologicznych wiele prac naukowych, wzbogaciły Kościół o głębsze poznanie tajemnicy miłosierdzia Bożego. Bardzo wymiernym wskaźnikiem oddziaływania jej charyzmatycznej misji są wezwania nadawane kościołom. Na początku XX wieku w Polsce był tylko jeden kościół pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego, w Krakowie na Smoleńsku. Dzisiaj jest ich już ponad 200, a 20 z nich zostało podniesionych do rangi diecezjalnych sanktuariów. Podobny proces ma miejsce w innych krajach, na wszystkich kontynentach, choć przebiega wolniej niż w Polsce.
Aktualność i znaczenie charyzmatu św. Siostry Faustyny dostrzegał Ojciec Święty Jan Paweł II, czemu dawał wyraz przy różnych okazjach, wołając, aby współcześni chrześcijanie byli świadkami, apostołami Bożego Miłosierdzia.
Pełny tekst w: „Charyzmat św. Siostry Faustyny”, w: Studia Bobolanum, 2(2008), s. 5-20.
