Patronką Zgromadzenia jest Matka Miłosierdzia przedstawiona w wizerunku Maryi z wyciągniętymi rękoma – tak głosi zapis w zakonnych Konstytucjach (art. 11). Te wyciągnięte ręce Maryi są pełne wszelkich łask i darów, którymi pragnie obdarzać ludzi, a pierwszym i największym z nich jest Syn Boży – Miłosierdzie Wcielone. Figurę Matki Bożej Miłosierdzia siostry przyjęły z Francji (Laval), skąd czerpały wzory życia zakonnego i pracy apostolskiej. W ołtarzu głównym kaplicy klasztoru Zgromadzenia Matki Bożej Miłosierdzia w Laval czczona była (i jest) figura Maryi bez Dzieciątka z wyciągniętymi ku ludziom rękoma (na długo przed objawieniem cudownego medalika, na którym Maryja ukazana jest w podobny sposób). Założycielka Zgromadzenia m. Teresa Ewa z książąt Sułkowskich hrabina Potocka przywiozła do Polski nie tylko odpisy francuskich Konstytucji Zgromadzenia i zasady prowadzenia dzieła apostolskiego z dziewczętami i kobietami potrzebującymi głębokiej odnowy moralnej, ale także starała się jak najwierniej oddać ducha i zwyczaje panujące we francuskim Zgromadzeniu. Dlatego też przyjęła czczone we Francji figury Maryi jako Matki Miłosierdzia. One zdobią do dzisiaj kaplice i klasztory Zgromadzenia.
W okresie międzywojennym XX wieku Kapituła Generalna Zgromadzenia rozpatrywała wniosek przyjęcia za patronkę Matkę Miłosierdzia z obrazu słynącego łaskami w Ostrej Bramie. Pojawienie się takiej myśli wiązało się niewątpliwie z popularnością kultu Matki Miłosierdzia Ostrobramskiej, być może także z jego polskimi korzeniami i obecnością Zgromadzenia w Wilnie na Antokolu oraz całkowitym oddzieleniem się Zgromadzenia w Polsce od Laval, co nastąpiło w 1922 roku po 44 latach wikariatu (zależności od przełożonej generalnej we Francji). W wyniku głosowania siostry zdecydowały jednak o pozostaniu przy korzeniach francuskich, czyli wizerunku Maryi Matki Miłosierdzia przedstawianej w figurze z wyciągniętymi rękoma. Obrazy Matki Bożej Miłosierdzia z Ostrej Bramy znajdują się w Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Krakowie-Łagiewnikach, w kaplicy klasztornej pw. Męki Pańskiej i w bazylice Miłosierdzia Bożego, a także w kaplicy Zgromadzenia w Gdańsku.
W 1937 roku z okazji elekcji Maryi Matki Miłosierdzia wydrukowano pamiątkowe obrazki przedstawiające Maryję, która swoim płaszczem opieki okryła z jednej strony siostry, a z drugiej wychowanki. Na rewersie wydrukowany był akt modlitewny, za odmówienie którego można było uzyskać odpust cząstkowy. Gdy akt elekcji Maryi na niebieską przełożoną generalną Zgromadzenia odmawiany był w poszczególnych klasztorach 15 sierpnia 1937 roku, pod koniec tego [aktu] – zapisała Siostra Faustyna – ujrzałam Najświętszą Pannę, która mi rzekła: „O jak miły mi jest hołd miłości waszej”. I w tej chwili okryła swym płaszczem wszystkie siostry naszego Zgromadzenia. Prawą ręką przytuliła do siebie matkę generalną Michaelę, a lewą ręką mnie, a wszystkie siostry były u Jej stóp osłonięte Jej płaszczem (Dz. 1244). Te wydarzenia pozwoliły nawiązać do najstarszego typu ikonograficznego miłosierdzia Maryi, który od XIII wieku powszechny był w wielu krajach zachodniej Europy. W ostatnich latach w klasztorach Zgromadzenia (Krakowie, w kaplicy w Zakopanem) pojawiły się obrazy Mater Misericordiae z rozpostartym płaszczem opieki.
Opracowanie: s. M. Elżbieta Siepak ISMM
Ikonografia Matki Bożej Miłosierdzia nie jest jednolita, ma różne formy w zależności nie tylko od epoki, ale także od części Europy i miejsca, w którym cześć oddawano miłosierdziu Maryi. Na Zachodzie od XIII wieku bardzo popularny był obraz Mater Misericordiae z płaszczem opieki, pod który chronili się przedstawiciele hierarchii kościelnej, różne miasta, zakony (zwłaszcza klasztory cystersów), bractwa franciszkańskie i inne wspólnoty. Jej wizerunki można było spotkać w kościołach, na sztandarach, w klasztorach, na pieczęciach czy drzeworytach. Ta koncepcja ikonograficzna Mater Misericordiae przetrwała w uproszczonej formie do XVIII wieku.
Na Wschodzie idea Mater Misericordiae znana była pod nazwą Pokrow albo Pokrowa z chustą lub szalem opiekuńczym, którym osłaniała uciekających się pod Jej obronę. Maryja trzymała go sama w rękach lub aniołowie rozpościerali go nad miejscem czy wspólnotą, nad którą roztaczała swą opiekę. Ikonografia i liturgia Pokrowy Bogurodzicy związana była z wizją św. Andrzeja Szalonego w kościele blacherneńskim: w gronie świętych ukazała mu się Maryja i po modlitwie przed ołtarzem rozpostarła na swych rękach chustę na znak opieki nad ludźmi. W tym kościele przechowywana była Jej szata jako bezcenna relikwia. W obrębie kultu tej relikwii wyrosła idea opiekuństwa Matki Bożej, która przetrwała do naszych czasów.
Z czasem do kultu Mater Miserticordiae na Zachodzie wprowadzono nowe wątki – obronę przed gniewem Boga, co sprawiło zmianę także w ikonografii. Maryja przedstawiana była już bez płaszcza opieki, ale za to jako Ta, która łamie strzały gniewy Bożego. Początkowo w tle Jej postaci były uwidocznione miejsca, które miał dotknąć gniew Boży, potem pozostała sama postać Maryi łamiąca w rękach strzały Bożego gniewu. Ten typ ikonograficzny w obrazach i rzeźbach miłosierdzia Maryi w XVII wieku upowszechnili pijarzy. Znany jest on w Polsce pod nazwą Matki Bożej Łaskawej, która od 1664 roku uznana została przez magistrat Warszawy za patronkę Miasta.
Od XVII wieku Matka Boża Miłosierdzia czczona jest także w wizerunku z Ostrej Bramy. Przedstawia on Maryję w chwili zwiastowania, przyjmującą do swego życia Syna Bożego – Wcielone Miłosierdzie lub wypowiadającą „fiat” u stóp krzyża, na co wskazuje gest rąk skrzyżowanych na piersiach. Obraz zasłynął wieloma łaskami i żywym kultem do miłosierdzia Maryi, dlatego w 1927 roku został ukoronowany, a kaplica w wileńskiej Ostrej Bramie stała się najbardziej znanym w tej części Europy sanktuarium Matki Bożej Miłosierdzia, nie tylko dla katolików.
